وەزیری دارایی عێراق: تا دە ساڵی دیکە کەرتی نەوت لە عێراق دادەڕووخێت

عەلی عەبدولئەمیر عەلاوی، وەزیری دارایی عێراق، لە کۆنفرانسی دیداری وەزارەتەکان سەبارەت بە دواڕۆژی وزە، لە وتارێکیدا باسی لە کەرتی وزە و نەوت و دواڕۆژی ئابووریی عێراق کرد و زۆر بە مەترسیداری ناوبرد و گوتی: ”لە ئەنجامی ئەو گۆڕانگارییە جۆرییە جیهانییانەی، کە لە بازاڕی نەوتدا روودەدەن، کاریگەریی لەسەر وڵات لە ئاستی مامناوەند لە پێنج تا دە ساڵی داهاتوودا دادەنێ و دەبێتە هۆی داڕووخان لە داهاتی نەوت، بەمەش ئێمە رووبەڕووی هەڕەشەیەکی گەورە دەبینەوە“. لە دەسپێکی وتارەکەیدا، وەزیری دارایی عێراق، ئەوەی راگەیاند، کە هیچ وڵاتێک وەک عێراق لە جیهاندا نییە، کە تەنیا پشت بە سەرچاوەی نەوت ببەستێ، تەنانەت نموونەی بە وڵاتانی کەنداو هێنایەوە، کە وڵاتی نەوتین، بەڵام سەرچاوەی دیکەی داهاتیان هەیە، گوتی: ”هەندێ جار وڵاتی وەک ئیمارات و سعوودیە، جگە لە داهاتی نەوت، دوو ترلیۆن و نیو دۆلار داهاتی دیکەیان دەبێ“. عەلی عەبدولئەمیر عەلاوی، وەزیری دارایی عێراق، لە وتارەکەیدا پێشبینییەکانی خۆی بۆ بێبەهابوونی نەوت لە چەند ساڵی داهاتوو دەرخست و ئاماژەی بەوە دا: ”پێشبینییەکانمان لە وەزارەتی دارایی سەبارەت بە ئالنگارییەکانی دێنە سەر رێمان، لەدوای 2030 جگە لە بەرهەمهێنانی ئەو ئۆتۆمبێلانەی بە وزەی کارەبا کار دەکەن، هیچ ئۆتۆمبێلێک کە بە بەنزین کار بکات، دروست ناکرێ، دوای دە ساڵی دواتریش واتە 2040 هیچ ئۆتۆمبێلێک لە شەقامدا نابینیەوە، کە بە بەنزین کار بکات“. گوتیشی: ”لە ئەنجامی ئەو گۆڕانگارییە جۆرییە جیهانییانەی، کە لە بازاڕی نەوتدا روودەدەن، کاریگەریی لەسەر وڵات لە ئاستی مامناوەند لە پێنج تا دە ساڵی داهاتوودا دادەنێ و دەبێتە هۆی داڕووخان لە داهاتی نەوت، بەمەش ئێمە رووبەڕووی هەڕەشەیەکی گەورە دەبینەوە“. وەزیری دارایی عێراق، باسی ئالنگارییەکانی بەردەم عێراقی کرد و ئاماژەی بەوە کرد: ”ئالنگاریی دووەم کە رووبەڕوومان دەبێتەوە ئەوەیە، کە حکوومەت بۆ دابینکردنی پشکنینە داراییەکان و خانەنشینی، بەتەواوی پشت بە داهاتی نەوت دەبەستێ، پەیکەربەندیی دارایی عێراق هیچ بواری لەبەردەمدا نییە، جا ئەگەر داهاتەکان دابڕووخێن، یان کەم ببنەوە، ئەوا دەبێ خەڵکێکی زۆر لە کەرتی حکوومی بکێشینەوە، چونکە ناتوانین مووچەیان پێ بدەین، ئەمەش لە رووی سیاسییەوە ناکرێ، یان ساڵی رابردوو قەردمان لەسەر کەڵەکە دەبێ، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی فشاری سیاسی بخرێتە سەر حکوومەت و خۆپیشاندان بکرێن، هەروەها فشارمان لەلایەن ئەو وڵاتانەشەوە دەخرێتە سەر، کە کەرەستە سەرەتاییەکانیان پێ داوین، چونکە ئەوانیش چیتر ناتوانن لەسەرمان بوەستن و ئارامییان سنووری هەیە“. عەلی عەبدولئەمیر عەلاوی، ئاماژەی بە پابەندییەکانی خانەنشینی کرد لەسەر حکوومەت و گوتی: ”پابەندییەکانی خانەنشینی لە ماوەی پێنج ساڵی داهاتوودا دەگاتە 25 ترلیۆن دینار، ئەمساڵ گەیشتە 19 ترلیۆن دینار، بەڵام بە بەردەوامی زیاد دەبێ، هەموو ئەمەش پشت ئەبەستی بە بەرهەمی ئەو بۆڕییە نەوتییانەی نەوت بۆ بەندەرەکان دەنێرن“. وەزیری دارایی عێراق، هاتە سەر ئالنگاریی سێیەم و جەختی کردەوە: ”ئالنگاریی سێیەم، کە پەیوەستە بە کەرتی نەوت و کەرتی وزە، دەبینین کەلێنی نێوان تێچووی بەرهەمهێنانی کارەبا و هەناردەکردنی ساڵ دوا ساڵ گەورە دەبێ، لە ماوەی ئەمساڵدا و بۆ ئامادەکردنی بودجەی ساڵی داهاتوو، وەزارەتی دارایی داوای بڕە پارەیەکی زۆر لە وەزارتی کارەبا دەکات، کە بۆ ساڵی داهاتوو دەگاتە 20 ترلیۆن دینار“. دووپاتیشی کردەوە، وەزارەتی کارەبا لەلایەک فشاری لەسەرە، کە کارەبا بەرهەم بێنێ و هاوردەی بکات، لەولای دیکە پارەی تێچووەکەی ناهێنێتەوە، ”لە هیچ وڵاتێکی دونیادا کەرتی کارەبای بەو شێوەیە نییە، کە داهاتی ئەو کەرتە ژمارەیەکی وامان ناداتێ بۆ ئەو تێچووەی بۆ بەرهەمهێنانی خەرج کراوە. تەنانەت لە وڵاتە شیوعییەکانیش پێشتر نەدەگیشتە ئەو هاوکێشەیە. جا ئەگەر بەم شێوازە بەردەوام بین، ئەوا هەمیشە داهاتی کارەبا کەمتر دەبێ لەوەی داوا دەکرێ“. سەبارەت بە وەبەرهێنان لە کەرتی کارەبا، ئاماژەی بە گرێبەستی وەبەرهێنەرانی کارەبا کرد، لە هەر جۆرە وزەیەک و رایگەیاند، کە وەزارەتی دارایی ئەمە بە زیادە نازانێ، بەڵام وایدەبینن کە ئەمەش تێچووێکی زیاتر دەخاتە سەر بودجە، لەبەرئەوەی بڕە پارەیەکی ئێجگار زۆری دەوێ. ئەو وەزیرە پێشبینیی خۆی بۆ داهاتوو باشتر روون کردەوە و گوتی: ”ئەگەر ئەو کەرتە لە ماوەی سێ بۆ پێنج ساڵی داهاتوو خۆی چاک نەکات، پێشبینی دەکرێ بودجەی وڵات خاپوور بکات، چونکە دوای 2023 ئێمە ناتوانین وەک پێویست پارە بۆ کەرتی کارەبا دابین بکەین، ناشتوانین بە بێ زەحمەتییەکی ئێجگار زۆر رووبەڕووی دابینکردنی پارە بۆ پرۆژەی وەبەرهێنەران ببینەوە، سێیەمیشیان ناتوانین چیتر غاز هاوردە بکەین، پارەی غازی هاوردە لەمساڵدا نزیکەی هەشت و نیو ترلیۆن دینار بووە. کێ دەڵێ سەرچاوەکانی دیکەی غازی هاوردە هەرزانتر دەبن لەوەی ئێستا هاوردەیان دەکەین؟ ئەمەش ئالنگارییی سێیەمە، کە مەترسییەکی گەورەیە و پەیوەستە بە کەرتی وزە و ئەگەر زوو چارەسەری نەکەین، ئەوا هەڕەشە لە داهاتوومان دەکات“. وەزیری دارایی عێراق هاتە سەر مەترسیی لە کەرتی بانکی و ئاماژەی بۆ ئەوە کرد: ”کەرتی چوارەم، کە مەترسییەکی زۆری هەیە، ئەویش دڵنیایی بانکەکانە، گرفتێکی دیکەشمان هەیە، پەیوەستە بەو توانایانەی لە وڵاتدا هەن، هەڵبەتە توانا ئەندازیاری و هونەرییەکان بەشێوەیەکی گشتی باشن، بەڵام توانا ئیداری و داراییەکان لە کەرتی حکوومەتدا پێویستیان بە شۆڕشێکی ئیداریی هەیە“. بۆ سەلماندنی ئەو رایەی روونی کردەوە: ”من نزیکەی 21 ئالنگاریم لەنێوان بەرز و زۆر بەرز دەستنیشان کردووە، تێگەیشتنم بۆ ئالنگاریی زۆر بەرز، خوانەخواستە ئەگەر رووبدات، کێشەیەکمان بۆ دروست دەکات، کە بانکی نێودەوڵەتی پێی دەڵێ (عێراق لە لێواری کارەساتی ئابووری)، من چەندین ساڵ لە بانکی نێودەوڵەتی کارم کردووە، لە ژیانی خۆم گوێبیستی شتی بەو ناوە نەبوومە“. بە راشکاوانە گوتیشی، کە ئەگەر هەست بە بەرپرسیارییەتیی نەکەن، ئەوا هەموو ئەو ئاماژە و پێشبینییانە زەنگی هۆشداریین و وەک ساڵی رابردوو، کە بەڕێوەبردنی دارایی زۆر زۆر سەخت بوو، تەنانەت دۆخی دارایی و ئابووری لە مانگی نۆ و دەدا گەیشتە حاڵەتی هەرەس و لەناوچوون. بۆ رێگاچارەش، عەلی عەبدولئەمیر عەلاوی، ، وەزیری دارایی عێراق جەختی کردەوە، کە عێراق دەرفەتێکی مێژوویی لەبەردەمدایە، ئەگەر لە ئێستاوە ستراتیژیەتی خۆی بگۆڕێ و بڕیاری سەخت وەربگرێ، رەنگە بە شێوەیەک لە شێوەکان لەو تەنگژەیە دەربچێ، گوتیشی: ”ئێمە ئێستا دەمانەوێ ئاراستەی وڵات بۆ بەرەیەکی دیکە و بۆ ئابوورییەکی دیکە بگۆڕین، بەڵام لە هەمانکاتدا پشت بە نەوت دەبەستین، ئەمە قورستریین جۆری گۆڕانکارییە، من لەو باوەڕدام، ئەو سەرکردایەتییەی لە وەزارەتی نەوت و لە وەزارەتەکانی دیکەی ئاو و کارەبا، لە ئاست ئەو بەرپرسیارییەتییەدا دەبن، من خۆم ئەم ئالنگارییانە دەدەمە ئەنجومەنی وەزیران و پێویستە لەئێستاوە خۆمان ئامادە بکەین، کە ئەنجومەنی وەزیران کار لەسەر تێکڕا یان بەشێک لەو پێشبینیانە بکات و بیانخاتە بەرچاوی سەرکردە سیاسییەکان، بۆ ئەوەی حکوومەتی داهاتوو دەست بەو کارە پێویستە بکات“. لەکۆتاییدا ئەوەی دووپات کردەوە، کە ئێستا چاکسازیی ئیداری هەیە و پەیوەستە بە جێبەجێکردنی کارنامەی وەرەقەی سپی، ئەنجومەنی وەزیران شانازیی بەو دەسکەوتەوە دەکات، بەڵام گۆڕانگاریی جۆریی لە ستراتیژیەتی ئابووریی وڵات، هیچ وەزارەت، یان کەس، تەنانەت ئەنجومەنی وەزیرانیش ناتوانێ ئاماژەی بۆ بکات، ”بەڵکوو پێویستی بە جۆرێک لە رەزامەندیی، یان هاودەنگیی تەواوی لایەنە سیاسییەکان هەیە“ و ئەو گۆڕانکاری و چاکسازییانەشی زۆر بە پێویست زانین، بۆ ئەوەی ئابووریی عێراق بەرەو کەناری ئارام ببرێ.