ئه‌ڤرۆ رۆژا ئه‌ینى، 53 سال لسه‌ر پارێزگه‌هبونا دهۆكێ ده‌ربازبون. دهۆك ئه‌و باژێرێ هزاران ساله ژیان تێدا ده‌رباز دبیت، زور بوچون دبێژن، به‌رى هه‌شت هزار سالان، هند بوچون دبێژن به‌رى 12 هزار سالان به‌رى مه‌سیحى، ژیان ل دهۆكێ هه‌بوویه، د هه‌مان ده‌مدا دگه‌ل بورینا ده‌مى، دهۆك وه‌كۆ ناڤه‌نده‌كا ئاشۆریان هاتیه نیاسین، ناڤه‌ندا بازرگانیكرنێ بوویه، له‌ورا لدور ناڤێ دهۆكێ،گه‌له‌ك بوچون هه‌نه، لێ پتریا بوچونا بۆ وێ چه‌ندێ دچن په‌یڤا دهۆك، ژ دوو+هۆك، هاتیه، ل وى ده‌مى دهۆك وه‌كۆ گۆنده‌كێ بچویك بوویه، و كریارا بازرگانیكرنێ ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ هاتیه دیتن، ژ روویێ جۆگرافى ڤه:دهۆك ده‌ڤه‌ره‌كا گرنگ و ستراتیجى یه، هه‌ڤسنورا سێ وه‌لاتانه، ل باكورى هه‌ڤسنورا باكورێ كوردستانێ و وه‌لاتێ توركیا یه، ل رۆژئاڤاى هه‌ڤسنورا رۆژئاڤایێ كوردستانێ و سوریا یه، ل رۆژهه‌لاتى هه‌ڤسنورا رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ و ئیرانێ یه، ل باشورى ڤه، هه‌ڤسنورا عیراقێ یه، ناڤه‌نده‌كا بهێز یا بازرگانى یه، خۆدان ده‌رۆازێ نیڤده‌وله‌تى یێ ئیبراهیم خه‌لیله، كۆ هه‌ڤسنوره دگه‌ل وه‌لاتێ توركیا و ئه‌ورۆپا، له‌ورا ده‌ڤه‌ره‌كا گرنگ و چیایى و ستراتیجى یه، د هه‌مان ده‌مدا، ئه‌ڤ ده‌ڤه‌ره خۆدان جۆگرافیه‌كا بهێزه، سه‌دان شینوارێن مه‌زن و كه‌ڤن لێ هه‌نه، ده‌ربرینێ ژ وێ چه‌ندێ دكه‌ن كۆ دهۆك ده‌ڤه‌ره‌كا كه‌ڤناره، مینا شینوارێ شكه‌فتا چار ستین، كۆ دكه‌ڤیته گه‌لیێ دهۆكێ، ئاماژێ ب ژیانا به‌رى هزاران سالان ل دهۆكێ دده‌تن. ژ روویێ كه‌شوهه‌واى ڤه:دهۆك ب 565 مه‌تران ل سه‌ر ئاستێ ده‌ریاى بلنده، له‌ورا ب ده‌ڤه‌ره‌كا خۆش و دلڤه‌كه‌ر و ئارام و خۆدان كه‌شوهه‌وایه‌كێ گۆنجاى به‌رنیاسه، سالانه هزاران گه‌شتیار ل ده‌رڤه‌ى هه‌رێما كوردستانێ بۆ كریارا گه‌شتوگۆزارێ قه‌ستا دهۆكێ دكه‌ن. ژ روویێ گه‌شتیارى ڤه:دهۆك ئه‌و پارێزگه‌ها هه‌رێما كوردستانێ یه، ل سه‌ر ئاستێ هه‌رێما كوردستانێ زورترین رێژا گه‌شتیاران لێ دهێته تۆماركرن، ژبه‌ر كۆ ده‌ڤه‌ره‌كا چیاى یه، زه‌نگینه ب رۆیبار و ئاڤ و كانیان، له‌ورا گه‌شتیارێن هه‌رێما كوردستانێ و عیراقێ و باكورێ كوردستانێ به‌رده‌وام سه‌ره‌دانا پارێزگه‌ها دهۆكێ دكه‌ن، زێده‌بارى كۆ ل هه‌ر چار وه‌رزێن سالێ كریارا گه‌شتوگۆازێ ل ڤێ پارێزگه‌هێ دهێته دیتن. قه‌زایێن دهۆكێ:دهۆك ل سه‌ر حه‌فت قه‌زایان دابه‌شبوویه، هه‌ر ئێك ژ قه‌زایێن (دهۆك، ئامێدیێ،زاخۆ،ئاكرێ، به‌رده‌ره‌ش، شێخان،سێمێل) كه‌سێن وه‌كۆ پارێزگار ل دهۆكێ ده‌ستبكاربوین:ل دهۆكێ 13 كه‌سان د ده‌مێ 53 سالان دا، وه‌كۆ پارێزگار ل دهۆكێ كاركریه ژ وان ژى: ـ عه‌گید سه‌دیق سه‌عدولا ئامێدى ل سالا 1969 تا 1970.ـ محه‌مه‌د ره‌سول، ل سالا 1970.ـ هاشم حسێن ل سالا 1970 تا 1973.ـ سه‌عه‌د هه‌بیب ل سالا 1974.ـ یه‌حیا محه‌مه‌د ره‌شید جاف، ل سالا 1979.ـ نامق ره‌قیب سورچى، ل سالا 1979 تا 1988.ـ محه‌مه‌د پیرۆ روسته‌م، ل سالا 1988 تا 1991.ـ عه‌بدولوه‌هاب ئه‌ترۆشى، ل سالا 1991.ـ عه‌بدولعه‌زیز ته‌یب، ل سالا 1992 تا 1999.ـ نێچیرڤان ئه‌حمه‌د، ل سالا 1999 تا 2005.ـ ته‌مه‌ر ره‌مه‌زان كۆچه‌ر، ل سالا 2005 تا 2014.ـ فه‌رهاد ئه‌مین ئه‌ترۆشى، ل سالا 2014 تا 2020.ـ د.عه‌لى ته‌ته‌ر نێروه‌ى، ل سالا 2020 تا نۆكه به‌رده‌وامه. ناڤه‌ندێن خاندنا بلند ل پارێزگه‌ها دهۆكێ: پارێزگه‌ها دهۆكێ خۆدان چه‌ندین زانكۆیێن خواندنا بلنده ژ وان:1.زانكۆیا پۆلیته‌كنیكى یا دهۆكێ.2.زانكۆیا دهۆكێ.3.زانكۆیا ئه‌مریكى یا كوردستان ل دهۆكێ.4.زانكۆیا زاخۆ.5.زانكۆیا نه‌ورۆز.6.زانكۆیا جیهان. ژبلى كۆ ده‌هان په‌یمانگه‌هێن حكومى و تایبه‌ت ل دهۆكێ هاتینه ڤه‌كرن، د هه‌مان ده‌مدا هه‌ول دهێته دان، ل قه‌زا ئاكرێ ژى زانكۆیا ئاكرێ بهێته ڤه‌كرن. ل دهۆكێ ده‌هان رێڤه‌به‌ریێن گشتى هه‌نه، ژلایێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ هاتینه دامه‌زراندن، سال بۆ سال كه‌رتێ ئاڤه‌دانكرن و پێشكه‌فتنێ ل دهۆكێ به‌ره‌ڤ باشتربونێ ڤه دچیت، هه‌مى ئاین و ئول و پێكهاته ل دهۆكێ پێكڤه ژیانێ ده‌رباز دكه‌ن ژبلى كۆ رێژه‌یه‌كا زۆر یا ئاواره و په‌نابه‌ران ژ شنگالێ و رۆژئاڤایێ كوردستانێ ل دهۆكێ ل ناڤ چه‌ندین كه‌مپێن جۆدا جۆدا هاتینه ڤه‌حه‌واندن، له‌ورا دهۆك ب دهۆكا(ُپێكڤه ژیانێ دهێته نیاسین).
53 سال لسه‌ر پارێزگه‌هبونا دهۆكێ ده‌ربازبوون
